Çin, Filipinli komutanın ses kaydı bulunduğunu öne sürdü

Çin, Filipinler ile ihtilaflı İkinci Thomas Sığı’nda karaya oturan Filipin gemisine yapılacak ikmal seferlerine ilişkin Filipin ordusunun Cenup Denizi’nden görevli Batı Cephesi Komutanı Amiral Alberto Carlos’a ilişkin bulunduğunu iddia etmiş olduğu ses kaydının dökümünü yayımladı. Manila Times’ın haberine nazaran, Carlos’a ilişkin olduğu doğrulanamayan dökümde, komutanın 3 Ocak’ta “Çinli bir dış ilişkiler uzmanı” ile yapmış olduğu telefon görülmesinde ikmal seferlerinin iyi mi yapılacağına ilişkin bilgileri ele almış olduğu ileri sürüldü. Görüşmede Carlos ve Çinli muhatabının ikmal seferlerinde yalnızca 1 sahil güvenlik gemisi ile 1 sivil geminin katılmasını öngören “1+1” formülünde anlaştığı, Filipinlerin seferlerden minimum 2 gün ilkin bilgilendirmesinin istendiği aktarıldı. Dökümde, Filipinler Genelkurmay Başkanı General Romeo Brawner Jr., Müdafa Bakanı Gilberto Teodoro Jr. ve Ulusal Güvenlik Danışmanı Eduardo Ano’nun da görüşmeden haberdar olduğu iddiasına yer verildi. Filipin ordusu sözcüleri, iddiayı yalan olduğunu beyan etti.

GİZLİ MUTABAKAT İDDİASI

Çin, daha ilkin de eski Filipinler Devlet Başkanı Rodrigo Duterte’nin 2016’da Pekin’i ziyaretinde, Devlet Başkanı Şi Cinping ile Cenup Çin Denizi’ne dair gizli saklı mutabakata vardığı, iki ülkenin ihtilaflı adalar çevresindeki hareket tarzına ilişkin “geçici hususi düzenleme” üstünde anlaştığını iddia etmişti. Mutabakat kapsamında, ihtilaflı adaların çevresinde ufak ölçekli balıkçılığa izin verilmesine, buna rağmen donanma, sahil güvenlik ve öteki resmi vapur ve uçakların adaların 12 deniz mili (22 kilometre) açığına kadar olan, “kara suları” olarak anılan bölgelere erişiminin kısıtlanmasında anlaşmaya varıldığı ileri sürülmüştü. Filipinler tarafının son 7 yılda anlaşmaya uyduğunu sadece bu senenin başından itibaren mutabakatı bozduğunu korumak için çaba sarfeden Çin tarafı, Filipinler ile son dönemde denizlerde yaşanmış olan sürtüşmelerin temel sebebinin bu bulunduğunu vurguluyor. Çin, ek olarak, Duterte’nin, Filipinler’in İkinci Thomas Sığı’nda karaya oturan harp gemisine ikmal yapılmasına, Çin tarafınca yerinde denetim edilmesi ve inşaat malzemesi taşınmaması şartıyla izin verilmesini de kabul etmiş olduğu öne sürüyor.

DUTERTE VE MARCOS İDDİALARI REDDETMİŞTİ

Çin’in gizli saklı mutabakata dair iddiası, hem Duterte hem de görevdeki Devlet Başkanı Ferdinand Marcos Jr. tarafınca reddedilmişti. 2016’daki ziyaretinde yalnızca Cenup Çin Denizi’nde “statükonun sürdürülmesi” mevzusunda mutabakata vardıklarını belirten Duterte, “Devlet Başkanı Şi ile el sıkışmamız haricinde hatırladığım tek şey, ‘sürerdurum’; kullandığımız sözcük buydu. Temas olmayacak, hareket olmayacak, silahlı devriye olmayacak ve cepheleşme olmayacak.” demişti. Duterte, harp gemisine inşaat malzemesi taşınmaması mevzusunda anlaşmaya varıp varmadıklarına ilişkin ise bunun da yazılı bir taahhüt değil, statükoyu korumaya yönelik bir centilmenlik anlaşması bulunduğunu vurgulamıştı. Haziran 2022’de iktidara gelen Devlet Başkanı Marcos ise gazetecilere yapmış olduğu açıklamada, Çin tarafının gizli saklı mutabakatın varlığında ısrarcı olduğunu, sadece kendisinin bu şekilde bir uzlaşmadan haberdar olmadığını belirterek, “Eğer bu şekilde bir gizli saklı antak kalma var ise ben şimdi yürürlükten kaldırıyorum.” diye konuşmuştu. Marcos’un kuzeni, Temsilciler Meclisi Başkanı Ferdinand Martin Romualdez, Duterte’nin “centilmenlik anlaşması” söylediği mutabakat mevzusunda soruşturma başlatılması talimatı vermişti.

İKİNCİ THOMAS SIĞI

Cenup Çin Denizi’nde Spratly Adaları’nın parçası olan, Filipinler’in kontrolündeki İkinci Thomas Sığı, iki ülke içinde ihtilaflı deniz bölgeleri içinde içeriyor. Filipinlilerin “Ayungin”, Çinlilerin “Rınai” adını verdiği sığ resifte, Filipinler Birliğine ilişkin harp gemisi karaya oturmuş halde bulunuyor. Gemiye ikmal sağlamak suretiyle Filipin gemileri aralıklarla bölgeyi ziyaret ediyor. Pekin yönetimi, karaya oturtulan harp gemisinin bölgede yasa dışı bulunduğunu belirterek, geminin geri çekilmesi ve resifin eski haline getirilmesini talep ediyor.

GÜNEY ÇİN DENİZİ ANLAŞMAZLIĞI

Cenup Çin Denizi, kıyıdaş ülkelerin bağımsızlıklarını kazanılmış olduğu İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana bölge ülkeleri içinde egemenlik ihtilaflarının odağında içeriyor. Çin, ilk kez 1947’de yayınladığı haritayla Cenup Çin Denizi’nin yüzde 80’i üstünde egemenlik iddiasında bulunurken, yer altı kaynakları açısından varlıklı bölgede Filipinler’in yanı sıra Vietnam, Brunei ve Malezya da hak iddia ediyor. Çin’in bölgedeki ihtilaflı adalarda üsler inşa etmesine, askeri unsurların yanı sıra sivil vapur filolarıyla varlık göstermesine, bölge ülkelerinin yanı sıra ABD karşı çıkıyor. Lahey’deki Sürekli Tahkim Mahkemesi, 2016’da Filipinler’in başvurusuyla verdiği kararda, Çin’in, Cenup Çin Denizi’nde tek taraflı egemenlik taleplerinin yasal olmadığına hükmetmişti. *Haberin görseli AP tarafınca servis edilmiştir.